Αντζέλικο, Φρα (Μπεάτο Τζιοβάνι)

(Il Beato Fra Giovanni Angelico, Βίκιο ιν Μουτζέλο, Φλωρεντία 1400; – Ρώμη 1455). Ιταλός ζωγράφος. Ο Φρα Τζιοβάνι ντα Φιεζόλε, στον αιώνα του γνωστός ως ΓκουίντοΓκουιντολίνοντι Πιέτρο, επονομάστηκε Α. (δηλαδή αγγελικός) για την εξαιρετική χάρη των εικόνων του, αλλά και Μακάριος από τη λαϊκή παράδοση που τον θεωρούσε τον μεγαλύτερο θρησκευτικό ζωγράφο της Αναγέννησης. Στην καλλιτεχνική του διάπλαση είχε κυρίως συμβάλει η κομψή υστερογοτθική ζωγραφική του Λορέντσο Μόνακο, του Τζεντίλε ντα Φαμπριάνο και του Μαζολίνο ντα Πανικάλε. Εξάλλου, από τα πρώτα του έργα –μερικές θαυμάσιες μικρογραφίες σε λειτουργικούς κώδικες– αποκόμισε πείρα που άφησε για πολύ καιρό τα ίχνη της στη λεπτομερειακή εκτέλεση των πινάκων του. H προπαιδεία αυτή δεν τον εμπόδισε να συμμετάσχει στη μεγάλη ρυθμολογική ανανέωση που πραγματοποιήθηκε στη Φλωρεντία στις πρώτες δεκαετίες του 15ου αι., με πρωτεργάτες τον Μπρουνελέσκι, τον Ντονατέλο και τον Μαζάτσιο. Ο Βαζάρι παρουσιάζει τον Α. στις Βιογραφίες του ως μοναχική μορφή, που μεταγράφει με τη ζωγραφική τους εκστατικούς οραματισμούς των κατανυκτικών προσευχών του, αλλά αναφέρει επίσης ότι υπήρξε από τους πρώτους θαυμαστές και μελετητές των νωπογραφιών του Μαζάτσιο στην εκκλησία του Κάρμινε στη Φλωρεντία. Ο Α. ενημερωνόταν για τα καλλιτεχνικά προβλήματα της εποχής του και διακρίνεται από τη σοφία με την οποία χειρίζεται τους πλαστικούς όγκους, το φυσικό φως, την προοπτική και το αρχιτεκτονικό βάθος. Χρησιμοποίησε τα μέσα αυτά για να ανανεώσει τη μυστική γοητεία των αγίων εικόνων. Ζωγράφισε πολλούς πίνακες βωμών, ιδίως για μοναστήρια Δομινικανών, όπως την Αποκαθήλωση για την Αγία Τριάδα, τη Δευτέρα Παρουσία, τη Θήκη βωμού των Λινουργών, τον πίνακα βωμού που επονομάστηκε της Αναλένα (όλα Μουσείο Αγίου Μάρκου, Φλωρεντία), τον Ευαγγελισμό της Κορτόνα (Επισκοπικό Μουσείο, Κορτόνα) και το Πολύπτυχο της Περούτζια (Εθνικό Μουσείο της Ουμβρίας, Περούτζια). Αν οι φορητές του εικόνες θαυμάζονται για τα ζωηρά και καθαρά χρώματά τους, τον διακοσμητικό πλούτο, το επιτηδευμένο κάλλος των μορφών, την εξαίρετη αρμονία ανάμεσα στο χρυσό βάθος, το τοπίο και τη ρυθμικότητα της πτυχολογίας, μια αυθεντική μνημειακή φλέβα και μεγάλη συνθετική δύναμη χαρακτηρίζουν τους δύο μεγάλους νωπογραφικούς κύκλους που ζωγράφισε ο Α. στη μονή του Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία και στο παρεκκλήσιο του Νικόλαου Ε’ στο Βατικανό. «Ο Ευαγγελισμός», νωπογραφία του Φρα Αντζέλικο στη μονή Αγίου Μάρκου στη Φλωρεντία (μεταξύ 1438 και 1447). Το έργο αυτό, από τα μεγαλύτερα του ζωγράφου, αφήνει να ξεπροβάλει μια πνευματικότητα, ακόμη και μέσα από τη λιτότητα της σύνθεσης και τον μυστικισμό των μορφών (φωτ. Arsphoto). «Ο Ιησούς και η Μαρία η Μαγδαληνή», τοιχογραφία του Φρα Αντζέλικο στη μονή Αγίου Μάρκου στη φλωρεντία (1437).